Het betalen voor groene koffie is geen eenvoudig onderwerp. In dit stuk kijken we daarom niet alleen naar de prijs van de koffie, maar ook naar de manier waarop de aankoop tot stand komt. Hier vind je een begrippenlijst die helpt om de gebruikte vaktermen beter te begrijpen.
De meest gebruikte referentie is de FOB-prijs (Free on Board). Dat is de prijs voor koffie die is verwerkt, verpakt en klaarstaat in de haven om verscheept te worden. Deze prijs dekt inkoop, verwerking, verpakking, transport naar de haven en papierwerk. Dit is ook de prijs die wordt gebruikt om koffie te verhandelen op de New York Stock Exchange (NYSE), de C-price. Maar hier gaat het mis: de FOB-prijs zegt niets over de kwaliteit van de koffie en vooral niet over hoeveel de boer daadwerkelijk heeft ontvangen. Armoede dwingt veel boeren hun oogst al maanden van tevoren te verkopen. Handelaren verschijnen in de dorpen, betalen direct cash, en nemen in ruil de hele oogst over. Boeren mogen hun eigen land vaak niet meer op tot na de oogst en ontvangen slechts tien tot twintig procent van de werkelijke waarde. Grotere handelsbedrijven kunnen deze lokale handelaren financieren en profiteren zo van de kwetsbaarheid van boeren. Het resultaat is dat in Oeganda 50% ¹ van de koffie zo wordt verkocht, in Tanzania 65%², in Peru 70% ³ en in Ethiopië zelfs 90% ⁴. Ook die koffie komt op de wereldmarkt terecht. Weet je niet exact bij welke boer jouw koffie vandaan komt, dan werk je dus misschien ongemerkt mee aan dit systeem.
Daarom maken wij de farmgate-prijs zichtbaar: het bedrag dat direct aan de boer wordt betaald op de boerderij, voordat kosten voor verwerking en transport worden opgeteld. Door farmgate- en FOB-prijzen naast elkaar te publiceren, zie je hoeveel geld er echt bij de boer terechtkomt.
Een derde term die soms opduikt in de industrie is EXW (Ex Works). Dit is de zogenaamde spotprijs die een importeur betaalt wanneer hij zelf alle kosten draagt. Daarbij is meestal niet duidelijk hoe deze prijs zich verhoudt tot FOB, of welk bedrag de boer uiteindelijk heeft ontvangen.
Transparantie over deze prijzen en begrippen is onmisbaar. Alleen zo kunnen we voorkomen dat boeren structureel te weinig verdienen en kan koffie bijdragen aan een leefbaar inkomen en een eerlijke toekomst.
¹ ILO waardeketenmapping (citeert UCDA/Rainforest Alliance) / https://www.ilo.org/sites/default/files/2024-07/Uganda_Coffee_Value_Chain_Mapping.pdf
² Ntimbaa, G. J., & Akyoob, A. M. (2017). Factors influencing choice decision for marketing channels by coffee farmers in Karagwe District, Tanzania. G.J.B.A.H.S., 6(2), 1-10.
³ International Labour
Organization. (2024). Mapping the coffee value chain in Peru (CLEAR Supply Chains).
⁴ https://apps.fas.usda.gov/newgainapi/api/Report/DownloadReportByFileName?fileName=Coffee+Annual_Addis+Ababa_Ethiopia_ET2022-0018.pdf
